İşitme cihazları aşağıdaki parçalardan oluşurlar;

1. Mikrofon:
2. Amplifikatör
3. Hoparlör (Receiver) :
Sesi elektrik enerjisine çeviren kısımlardır. En sık, bir çeşit kondansör mikrofon olan “Elektret mikrofon” kullanılır. Kalıcı elektrik yükü taşıyan florokarbon plastikten yapılmıştır. Yüksek sensitiviteleri, mükemmel frekans cevapları, ince yapıda olmaları, mekanik titreşimlere duyarsız olmaları ve iç gürültülerinin az olması nedeniyle tercih edilirler. : En çok transistör-amplifikatörler kullanılır. Transistör mikrofon tarafından üretilen alternatif akımı amplifiye eder. Buna elektronik amplifikasyon denir. Bunu yaparken de enerji kaynağı olarak bataryayı (pil) kullanır. Sonuç olarak mikrofondan giren ses hoparlöre amplifiye edilerek ulaştırılır. Bu amplifikasyon 80 dB’e kadar ulaşabilir. Açma-Kapama düğmesiyle kontrol edilir. Ayarlanabilir elektrik rezistansı olan ses ayar düğmeleri bulunur. Ayrıca ton ayar düğmesiyle frekans cevabı da değiştirilebilir. İşitme cihazları, havayoluna (DKY) veya kemik yoluna (Kulak arkası) uygulanabilirler ve bu nedenle iki tür hoparlör vardır:

1. Hava İletimi Hoparlörler (Air receivers): Magnetik tip hoparlörler uzun zamandır başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Amplifikatörün çıkış fazında görev alırlar ve düşük voltajda çalışabilirler. Magnetik alanda elektriksel uyarımlar titreşime çevrilerek hoparlörün diyaframına iletilir ve bu da ses olarak tüpe ve kulak kalıbına doğru iletilir. Ton tüpü ve bağlantı tüpü içindeki hava, belirli frekanslarda titreşerek ilerler. Bütün havalı boşlukların, içlerindeki havayı maximum rezone edebilecekleri belirli frekanslar vardır. Ton tüpü ve bağlantı tüpünün rezonans piklerini önlemek için bazı cihazlarda ton tüpüne akustik filtre yerleştirilir. Çeşitli akustik filtrelerin eklenmesiyle kulak zarına giden seste belirli bir frekans karekteristiği elde edilebilir. Hoparlörün dış kulak yoluna direkt bağlandığı İTE, İTC ve kulaktan uzakta bulunan BW cihazlarda, ton tüpü ve bağlantı tüpü olmadığı için bu rezanons pikleri oluşmaz.
2. Kemik iletimi hoparlör (Bone Conduction receivers): Bu cihazlarda magnetik enerjiyle titreşebilen bir kitle bulunur. Bu kitlenin titreşimleri bir yay aracılığıyla cilde ve oradan da kafa kemiklerine iletilir. Özellikle DKY kalıbı kullanılamayan kronik otitli hastalarda tercih edilirler.

1. Bataryalar :
2. Kulak Kalıpları :

   BW cihazlar için penlight piller; büyük, BTE’ler için Tip-675 düğme piller; küçük BTE’ler için tip-13; İTE’ler için ise tip-13 veya tip-312 piller kullanılır. Rechargeable Nikel-Kadmium piller penlightların yerine tercih edilebilirler.

   Birkaç yıl öncesine kadar tüm işitme cihazı pilleri civalıydı. Fakat kullanılıp atılmış bir civa pili dahi çevre kirliliği açısından büyük tehlike arzeder. Son zamanlarda en çok çinko-hava tipi bataryalar tercih edilmektedir. Çinko-hava pillerin üzerinde bulunan sticker, kullanımdan önce kaldırılır ve bu andan itibaren pile hava girerek enerji üretmeye başlar. Cihaz kullanılmasa dahi enerji üretimi sabit hızla devam eder. Bu nedenle işitme cihazını sık kullanmayan hastalara önerilmez. Fakat civalı pillerden daha pahalı olmasına rağmen uzun ömürlü olması nedeniyle cihazını çok kullanan hastalara önerilebilir. Kullanılmış piller özel çöplüklere atılmalıdır.

   Dış kulak yolunu tıkayarak içlerindeki kanal aracılığıyla hoparlörden çıkan sesi kulak zarına (veya orta kulağa) iletirler. İçindeki kanalın boyu ve çapı (en sık iç çapı, 1,93 mm’dir; No:13) sesin frekans karakteristiğini güçlü bir şekilde etkiler. Eğer bu kanalın çapı kalıp içinde gittikçe artarak ilerlerse (Libbyhorn veya Bakkehorn) yüksek frekanslardaki kazanç, düz kanala oranla daha fazla olur. Ters hornlarda ise yüksek frekanslardaki kazanç azalır; düşük frekanslarda artar.
En sık civa ve çinko-hava tipleri kullanılır. Gümüş-oksit tipi yüksek voltaj sağlayabilmesine karşın pahalı olması nedeniyle kısıtlı bir kullanıma sahiptir. İşitme cihazlarında kullanılan pillerin düz bir deşarj eğrisi vardır. Kullanışlı ömürlerinde voltajda belirgin bir düşme gözlenmez. Batarya kapasitesi “Miliamper-saat” olarak ölçülür. Cihazların ortalama akım direnajları ses çıkış düzeyi ve çevresel gürültülere bağlı olarak değişir. Tekrar doldurulabilen bataryalar günlük şarj ihtiyacı nedeniyle geniş bir kabul görmemektedirler. Piller ne kadar küçülürse fiyatları o kadar artmaktadır. Cihaz kullanıcıları olabildiğince küçük pilleri tercih etmektedirler. Güneş enerjisiyle calışan piller, hazırda kullanılan pillere göre daha büyük olmaları nedeniyle tercih edilmemektedirler.

Akustik feed back’i önlemek için kulak kalıbı iyi bir oklüzyon yapmalıdır (Squeking, whistling). Oklüzyon iyi olmazsa en çok düşük tonlarda kayıp olur. Eğer düşük tonlardaki amplifikasyonun fazla olmaması isteniyorsa kalıp içindeki kanala paralel ikinci bir kanal açılmalıdır. Bu şekilde sadece 1000 Hz’in üzerindeki frekansların kulak zarına ulaşması sağlanabilir. Buna “Ventilasyon” adı verilir.

Kulak kalıplarında en çok transparan akrilat kullanılır. Fark edilmesinin güç olması büyük avantajdır. Allerjik deri reaksiyonu nedeniyle hasta kalıbı tolere edemiyorsa başka bir materyal kullanılmalıdır. Eğer yüksek ses kazancı gerekiyorsa standart kalıp yerine yumuşatıcı oranı daha yüksek kalıp kullanılmalıdır. Böylece daha flexible olan kalıp DKY’na daha iyi oturur ve ses kaçağı minimuma indirilir (Aflex tip kulak kalıbı). Kulak kalıpları konfigürasyonlarına göre 3 tiptir:

1. Hoparlör tipi (Regüler tip) : Konkayı doldurur ve DKY’na doğru uzanır.
2. İskelet Tipi : İçinden bir tüp geçer ve bu tüp DKY’na uzanır.
3. Oklüzyon yapmayan tip: DKY’nu tıkamaksızın içinden geçen tüpün DKY’na uzanmasına yardımcı olur. Özellikle CROS cihazlarda tercih edilir. Avantajı direkt işitmeyi engellememektir. Özellikle düşük tonlarda kazanca gerek olmayanlarda kullanılırlar.

BTE cihazlarda hoparlörden çıkan ses bir kulak kancası aracılığıyla kulak kalıbına iletilir. Bu kısım semirijid bir plastik olan Polyethylene’den yapılır.

Bir kulak kalıbında ventilasyonla düşük frekanslar; filtreyle orta frekanslar (1000-3000 Hz) tüplerle de yüksek frekanslar modüle edilebilir.

2)Kulak tipi (Gözlük, Kulak arkası, Kulak içi)

3)Özel tip (CSOS,BİCROS,MULTİCROS,IROS)

Üç önemli karakteristiği vardır:

Saturation Sound Pressure Level (SSPL): Bir işitme cihazına ses giriş şiddeti arttıkça çıkış şiddeti de artar, fakat bir noktadan sonra durur. Buna SSPL denir. Cihazın maksimum amplifikasyon düzeyidir. Bir cihazın SSPL değeri yüksekse hasta rahatsız olur; azsa cihazdan fayda görülmez. Cihaza her frekansta 90 dB ses verilerek ses çıkış şiddeti ölçülür. Buna SSPL-90 eğrisi denir.

Kazanç: Amplifikasyon ölçüsüdür. Bir frekanstaki çıkış ve giriş ses şiddetlerinin dB cinsinden farklarıdır. Bir cihazın kazancı, 1000, 1600 ve 2500 Hz’deki kazançların ortalaması ile bulunur. İnsertion gain ise bu ortalamadan cihazsız ölçülen eşiklerin ortalaması çıkarılarak bulunur

Frekans Cevabı: Cihazın belirli frekanslarda daha fazla amplifikasyon yapmasıdır. Üç çeşidi vardır:

-Bass increases at low levels (BILL): Düşük şiddetteki seslerin bas frekanslarını daha fazla amplifiye ederken, gürültülü çevrelerde (en fazla düşük frekanslar vardır) düşük frekansları amplifiye etmezler. Böylelikle kalabalık ortamlardaki konuşmalar daha iyi anlaşılabilir.

-Treble increases at low levels (TILL): Yüksek frekanslarda kaybı olan insanlarda kullanılır. Düşük şiddetteki seslerde yüksek frekanslardaki kazanç daha fazla olur.

-Programmable increases at low levels (PILL): Ayar düğmesiyle hangi frekans bandında kazanç sağlanacağı belirlenebilir.

İlk olarak işitme kaybının cinsi ve şiddeti belirlenmelidir. İletim tipi kaybı olanlarda cihaza olan ihtiyaç kaybın derecesiyle paraleldir. Fakat aynı derecede sensoriel işitme kaybı olan iki kişi, cihazdan farklı derecelerde fayda görebilirler. Konuşmayı ayırdetme skoru %40’ın altına düşmemiş orta-ileri derecede SNİK’i olan hastalar cihazdan belirgin fayda görürler. Rahatsız edici ses şiddetiyle işitme eşiği arasındaki aralığa ‘Dinamik aralık’ denir En rahat dinleme seviyesi dinamik aralığın ortasıdır. SNİK’li hastalarda eşik yükselmiş ve rekruitment nedeniyle rahatsız edici ses şiddeti de azalmıştır. Dinamik aralığı dar olan bu hastalar cihaz kullanımında güçlük çekerler. İşitme cihazı kullanımında hastanın probleminin farkında olması ve motivasyonu da önemlidir.

Binaural amplifikasyon, birçok nedenle tercih edilir: Konuşmalar daha iyi algılanıp daha iyi lokalize edilebilir. Başın gölge etkisi azalır. Binaural summasyon nedeniyle ses şiddetinde artış gözlenir. Cihaza ihtiyaç duyulan fakat cihaz kullanılmayan kulakta zamanla kelime algılama kapasitesi azalır. Eğer hasta maddi veya diğer sebeplerle monoaural amplifikasyon istiyorsa dinamik aralığı daha geniş ve konuşmayı ayırdetme skoru daha yüksek kulak tercih edilmelidir. Eksternal veya kronik otitli hastalarda DKY’nu tıkamayan cihazlar tercih edilmeli ve diabetli hastalar otolojik enfeksiyonlar hakkında bilgilendirilmelidir. Cihaz denemeden önce ve kullanıcılara periodik olarak kulak temizliği yapılmalıdır.

 İŞİTME CİHAZI KULLANIMINDA PRATİK BİLGİLER

Kulak Burun Boğaz hekimi muayenesi ve işitme uzmanı tarafından yapılan odyometrik testler neticesinde, işitme sorunu tespit edilen ve bu problemin tıbbi veya medikal tedavisi olmadığı saptanan kişilere hekim ve odyolog tarafından işitme cihazı önerilir. Bugün işitme cihazı sayesinde, milyonlarca insan işitme cihazı kullanarak yeniden duyup, normal yaşama katılmıştır.

Daha önce aktarılan konuların ışığında, cihaz kullanmaya başlayacak olan hastaya işitme cihazının kullanımı, cihaza alışma döneminde önerilen yöntemler, cihaz kadar öneme haiz özel kulak kalıpları ve cihaz bakımı hakkında bilgi verilmesi son derece önemlidir.

1. AKÜ/PİLİN TAKILMASI:
2. AÇMA/KAPAMA:
Cihazı kullanmadan önce pil yuvası açılır, uygun pil/aküyü "+" işareti yuvadaki "+" ile aynı yönde gelecek şekilde yerleştirilip kapatılır. Cihazın açma/kapama anahtarı modele göre yukarı/aşağı veya sağa/sola hareketli olabilir ve genelde üç kademelidir :

3. DEGİŞİK AÇMA/KAPAMA: Bazı cihazlarda bu konumlar O-M-MT, M-MT-T, O-H-N, O-H-L, H-L-T, O-T-H, O-H-N şeklinde olabilir. H:ince sesleri, N:normal sesleri, L:Kalın sesleri ifade eder. Eğer Açma/Kapama anahtarında "O" yoksa o zaman pil yuvası aynı zamanda açma/kapama anahtarı görevi görmektedir. Cihazda H konumu varsa gürültülü ortamlarda anahtar bu konuma getirilir.

Kulak içi ve kanal içi cihazlarda açma/kapama anahtarı aynı zamanda volüm/ses ayar anahtarı vazifesi görür . Sese kendinden ayarlı otomatik (K-AMP vb.) cihazlarda açma/kapama ve ses ayar anahtarı yoktur . Pil yuvası kapatılınca cihaz çalışmaya başlar ve sesi ayarlar.

4. CİHAZI ÇALIŞTIRMA –DİNLEME: Pili taktıktan sonra cihazı açmak / çalıştırmak için “M” konumuna getirilir . Mikrofon devreye girer ve cihaz çalışmaya başlar. Ses rahat duyulacak şekilde ses anahtarından ayarlanır.

5. VOLÜM-SES AYARI: Bu anahtarın üzerinde numaralar veya romen rakamları bulunur. Numaralar arttıkça ses yükselir, numaralar azaldıkça ses azalır . Ses normal duyulacak şekilde ayarlanır. Çok duymak iyi anlamayı sağlamaz. Ses normalden fazla açılırsa gürültü artar.

6. TELEFONLA KONUTMA: Normal olarak evde/itte sakin bir ortamda telefonla konutmak için telefon ahizesini kulak kepçesinin üst kysmına yani işitme cihazının mikrofonuna tutmak gerekir. İşitme cihazlarında görülen "T" cihazda özel bir telefon bobini olduğunu belirtir. Çok gürültülü ortamlarda telefonla rahat görüşmek için, açma / kapama anahtarı "T" konumuna getirilirse telefon bobini devreye girer. Anahtarı "T" konumuna getirdikten sonra telefon ahizesini işitme cihazının üzerinde dolaştırarak içindeki bobini bulmak gerekir. Eğer cihazda "MT" varsa anahtar bu konuma getirilir. Bu durumda hem telefon hem mikrofon çalışmaktadır. İşitme cihazıyla cep telefonu kullanılmaz. Evde TV izlenirken yardımcı cihazlar kullanılabilir.

Cihaz kullanılmadığı zaman "O" konumuna getirilerek kapatılır.

İşitme cihazına alışma yaşa, işitme kaybının derecesine, süresine ve işitme cihazını kabullenme isteğine bağlı olarak kişiden kişiye değişir. Cihaza alışma pratik, sabır ve zaman ister;fakat sonuç sevindiricidir. Cihaza alışma sürecinde uzmanlarca önerilen yöntemler şunlardır;

Bu alışma süresinde hasta rahatsız olursa cihazı çıkarıp 1-2 saat ara vermelidir. Her gün bir gün evvelden biraz daha fazla süreyle cihaz kullanılması önerilir. İşitme cihazına tam olarak alışmak için 1-1,5 ay yeterlidir. Unutulmaması gereken işitme cihazı sadece konuşmayı değil, çevredeki tüm sesleri hastaya duyuracaktır. Zaman içinde unutulmuş olan bu sesler ilk günlerde hastayı rahatsız edebilir.